Sinds een aantal jaar groeit de aandacht voor alles wat spoort. Steeds meer mensen met vliegschaamte pakken de trein naar Europese bestemmingen waar voordien het vliegtuig het vanzelfsprekende vervoersmiddel was. De Europese Unie werkt aan het verbeteren van het spoornetwerk. Het moet sneller, beter en vaker. Op de politieke agenda staan nieuwe tracés zoals de Lelylijn: een spoorverbinding tussen de Randstad, Noord-Nederland en het Duitse achterland. Binnenkort kan je vanuit Brussel en Amsterdam met de nachttrein naar Berlijn. En ook langs het spoor staan de ontwikkelingen niet stil: AGORA gaat in het volgende nummer met de trein naar verschillende gebiedsontwikkelingen in diverse ‘Spoorzones’. We onderzoeken welke rol de trein en het spoor spelen in maatschappelijke discussies rond onder andere economie, toerisme en de strijd om ruimte. Wat vaststaat, is dat het spoor terug van (nooit) weggeweest is.
De trein nemen is altijd een beetje reizen. Enerzijds door de voorbijtrekkende landschappen en de nieuwe, of juist vertrouwde plekken waar je naar op weg bent. Anderzijds is het vaak een organisatorisch avontuur om op die bestemmingen te geraken. Reizen met de trein spreekt tot de verbeelding, ook vanuit een sociaalruimtelijk perspectief. Waarnaartoe met het spoor?
Nederland heeft een groot woningtekort. Onlangs heeft het Rijk geld vrijgemaakt om 900.000 nieuwe woningen te bouwen. Veel van de door het Rijk aangewezen woningbouwlocaties liggen op knooppunten van openbaar vervoer. De uitwerking en vormgeving van de plannen wordt geïnitieerd door coalities van marktpartijen in samenwerking met lokale en regionale overheden.
Al meer dan dertig jaar zijn er plannen voor de aanleg van een spoorverbinding van Amsterdam via Lelystad en Heerenveen naar Groningen die stranden op politieke onwil en op verkeerde aannames over de kosten en baten. Op basis van de bijdrage aan de regionale en nationale Brede Welvaart kan het wel.
(Hogesnelheids)treinen worden vaak voorgesteld als een goed alternatief voor de huidige verkeerssituatie en corresponderende problemen. Toch is het spoor geen eenvoudige oplossing. Het Europese spoorwegennetwerk bestaat namelijk uit een onsamenhangend lappendeken van nationale netwerken. Een Single European Railway Area moet hiervoor een oplossing bieden, maar ook dit stuit op moeilijkheden.
Ons diffuus verstedelijkingspatroon is een probleem dat voorvloeit uit de wisselwerking tussen mobiliteit en ruimtelijke ontwikkeling. TOD (Transit Oriented Development) is de oplossing die gebruik maakt van diezelfde dynamiek. Conceptueel helder, maar blijft dat zo als TOD concreet wordt in de Vlaamse nevelstad?
Vlaanderen vormt een van de hotspots van luchtvervuiling in Europa. De hoge bevolkingsdichtheid, het dichte wegennetwerk en het hoge aandeel vervuilende dieselwagens maken er het wegverkeer een belangrijke bron van vervuiling. De Vlaming is terecht ongerust over de luchtkwaliteit. Dat er onder Vlamingen grote verschillen in blootstelling bestaan, is minder geweten.
Sociale infrastructuur biedt de ruimte om mensen te ontmoeten. Daardoor kan eenzaamheid voorkomen en ingeperkt worden. De vraag is in hoeverre de invulling van deze ruimte bij aanleg vastgelegd moet worden en in hoeverre er een organische invulling mag ontstaan.
Hoe kunnen we het kapitalisme achter ons laten en overstappen op een eco-socialistische maatschappij? Als antwoord op deze vraag stelt David Schweickart de successor-system theory voor met als doel een nieuwe, concrete economische orde op te bouwen.