‘Home/Away’ handelt over stedelijke migrantengroepen in België vanuit een transnationaal, grensoverschrijdend oogpunt. Het gaat om individuen en groepen die zich reeds geruime tijd of sinds kort in onze steden gevestigd hebben, zoals (voormalige) gastarbeiders (bv. de Turkse gemeenschap in België), Europeanen uit de recent toegetreden EU-lidstaten, etnische groepen in diaspora (bv. Koerden, joden), politieke en economische vluchtelingen uit Afrikaanse landen (bv. de grote Afrikaanse gemeenschap in Brussel), en vele anderen. Hoewel het debat rond migratie en stedelijkheid uitdrukkelijk in de media aanwezig is, stellen we vast dat het nog steeds overheerst wordt door een discours dat behept is met zonaal en begrensd denken. Deze drang tot zonering en afbakening uit zich in het feit dat stedelijke geografieën van migratie vaak kaderen binnen analyses van ‘migrantenwijken’ die geproblematiseerd worden omwille van hun socio-economische en/of socio-culturele distinctie. Loskomend van vaak verlammende sociaalruimtelijke concepten die focussen op de begrensdheid van migrantengroepen, hetzij door ruimtelijke segregatieprocessen, hetzij door de socio-culturele constructie van hun anders-zijn, bestuderen we migratie vanuit een transnationaal perspectief. De nadruk ligt hierbij op proces en het ‘handelend vermogen’ van talloze migranten(groepen) over verschillende schaalniveaus heen en de sociale, politieke en economische kansen die hieruit ontstaan.
Al vroeg in de 20ste eeuw onderzochten Thomas & Znaniecki de blijvende banden tussen migranten en hun thuisbasis. Terwijl deze ‘transnationale toestand’ de voorbije eeuw kenmerkend werd voor onze stedelijke geografieën, stellen we vast dat beleid en berichtgeving dergelijke schaaloverschrijdende processen al te vaak ongenuanceerd tegemoet treden. Een onderzoeksagenda als mogelijk antidotum.
Ieder jaar trouwen zo’n 3000 Turkse Belgen met een partner uit de oorsprongsregio, wat getuigt van sterke sociale transnationale netwerken. Maar in hoeverre wordt die sociale vervlechting van twee werelden weerspiegeld in de psychologische leefwereld van Turkse Belgen? Is Turkije HOME en België AWAY? Of is het net andersom?
Op 5 maart 2010 stapten vijfduizend Koerdische manifestanten mee in een mars doorheen Brussel, woedend over de razzia’s in de vele Koerdische organisaties in België. Het was zeker niet de eerste keer, want ook bij de arrestatie en ter doodveroordeling van PKK-leider Abdullah Öcalan trokken tienduizenden Koerden de straten op.
Integratie van migranten in de gastmaatschappij en aanhoudende verbondenheid met de maatschappij van herkomst zijn niet noodzakelijk elkaars tegengestelden. Aan de hand van de werking van enkele Senegalese migrantenorganisaties wordt duidelijk dat beide aspecten probleemloos gecombineerd kunnen worden en dat de potenties van zulke transnationale organisaties te vaak onbenut blijven.
De Antwerpse diamantwijk lijkt een wereld op zich. Het diamantkwartier is letterlijk en figuurlijk afgesloten van de rest van de stad en haar inwoners. Als een multiculturele businessenclave illustreert de ‘Square Mile’ de typerende mysterieuze sfeer die de diamantsector omhult.
Etnische gemeenschappen worden vaak vastgepind op bepaalde buurten. Hun lokale inbedding, gelinkt aan segregatie- en ander processen is een veel bestudeerd en besproken fenomeen. Maar achter deze lokale inbedding ontspint zich ook een andere ruimtelijke dimensie, namelijk één van de transnationale netwerken.
Op de Place Salengro aan de rand van het historisch centrum van Montpellier ligt, verdrongen tussen het verkeer, de Marché du Plan Cabanes. De meeste klanten hier zijn immigranten en mensen uit de lagere inkomensklasse op zoek naar betaalbare en etnische producten.
Het aantal ommuurde enclaves in Latijns-Amerika neemt in een snel tempo toe. De oorzaak hiervan wordt doorgaans gezocht in de hoge criminaliteitscijfers. Maar de symbolische waarde van de contrasten tussen rijk en arm speelt eveneens een rol.
Recentelijk kregen de Roma in Vlaanderen heel wat media-aandacht. Vooral de aanwezigheid van een groep Roemeense Roma die enkele maanden in een geïmproviseerde sloppenwijk in Gent doorbrachten, gaf aanleiding tot maatschappelijk debat. Eerder dan directe politieke oplossingen te bieden, gaat deze bijdrage op zoek naar wat deze mensen drijft.