Volume 21 • Nummer 4 • 2005 • Revanchisme

De term revanchisme werd in 1996 door Neil Smith geïntroduceerd in discussies omtrent de toenmalige gentrification in New York. Na een periode van stadsvlucht kwam gentrification daar op terug 'with a vengeance'. De anti-stedelijke Amerikaanse middenklasse beweerde dat de stad hen onstolen was door de 'immorele lagere klassen'. Verwijzingen naar de Amerikaanse 'frontier'-retoriek kwamen hierbij niet uit het niets. Gentrification werd een strijd: de stad moest worden heroverd, een grootscheeps beschavingsoffensief moest worden ingezet. Smith beschrijft hoe deze revanchistische gentrification een rechtstreekse aanval betekende op alle groepen die afweken van de norm van de middenklasse. Werklozen, daklozen, minderheden, lage inkomensgroepen en homoseksuelen moesten uit het stadsbeeld of, beter nog, geheel uit de stad verdwijnen. Zij werden in toenemende mate beschouwd als een gevaar voor de 'leefbaarheid' en de aantrekkingskracht van buurten op blanke, heteroseksuele middenklassers. Volgens Smith is revanchisme intussen uitgegroeid tot een algemene stadsontwikkelingsstrategie, een 'good practice' die niet alleen in vele Amerikaanse 'boomtowns', maar ook op andere continenten met succes wordt toegepast. Deze stelling heeft voor heel wat controverse gezorgd. Het wereldwijde belang van gentrification voor de herwaardering van binnensteden wordt door weinigen ontkend, maar sommigen (niet in het minst stadsbesturen zelf) beschrijven gentrification liever als emancipatorisch en schilderen de revanchistische variant af als een typisch Amerikaans verschijnsel. In de volgende AGORA gaan we de discussie aan over revanchisme in Europa: Is gentrification in Europa revanchistisch, dan wel emancipatorisch geïnspireerd? Bestaat er een Europees revanchisme met eigen specifieke trekjes? Wat zijn de bedoelingen en gevolgen van gentrification in Europese binnensteden? Wie wint en wie verliest bij de inspanningen om hogere inkomensgroepen in onze steden aan te trekken? Voorbeelden uit Amsterdam, Brussel. Athene, Antwerpen en Kopenhagen stofferen de discussie.