In dit nummer van AGORA staat de verhouding tussen politiek en onderzoek centraal. Sociaal-ruimtelijk onderzoek kan moeilijk los gezien worden van politieke keuzes en normatieve overwegingen. Een van de uitgangspunten van dit themanummer is dat wetenschappers volgens bepaalde conventies handelen en er een voortdurende strijd is rond de vraag welke zaken als waar en als juist moeten worden aangenomen. De artikelen zijn gecentreerd rond een aantal thema’s. Het eerste thema is het raakvlak van politiek en onderzoek in verschillende beleidssferen, zoals verarmde binnensteden, het integratiedebat en politieke discussies. Verschillende sferen zullen worden onderzocht op hun politieke oriëntatie en de normatieve kwesties die hierin een rol spelen. Het tweede thema is het raakvlak van politiek en onderzoek in specifieke instituties als de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, het Sociaal en Cultureel Planbureau en denktanks van politieke partijen. Deze organisaties moeten kennis produceren die aan academische standaarden beantwoordt, terwijl deze kennis ook bedoeld is om voor specifieke doelgroepen. Hoe gaan deze instituties om me die spanning? De relatie tussen onderzoekers en cliënten in contractonderzoek is het derde onderwerp. Hier gaat het om kwesties als het behagen van de cliënt, kant-en-klare oplossingen en het gebrek aan theoretische of methodologische verfijning. Het verschil tussen toegepast en ‘fundamenteel’ onderzoek wordt ook behandeld. Het vierde thema is onderzoek met betrekking tot de staat en de transformatie van de onderzoeksomgeving. Het is belangrijk te erkennen dat de staat een gefragmenteerd karakter heeft. Daarnaast spelen nieuwe instituties als de Europese Unie een steeds grotere rol door de overdracht van macht naar subnationale en surpanationale instituties. Welk verschil maakt het onderzoek te doen voor elk van deze schaalniveaus? De rode draad van dit themanummer is het vergroten van de maatschappelijke relevantie van onderzoek. Sociaal-wetenschappelijke onderzoekers moeten zich bewust zijn van de mogelijkheden en beperkingen ten aanzien van kritische betrokkenheid in de context van beleidsgericht onderzoek. Het kenschetsen en het gebruik van deze mogelijkheden voor de uitoefening van meer invloed is een eerste stap vooruit. De verzameling artikelen van deze AGORA heeft tot doel de lezer te steunen in het vinden van die mogelijkheden.
Hoe realistisch is het ideaal van de wetenschapper die, enkel gewapend met zijn objectieve kennis, maatschappelijke problemen of wijdverbreide misverstanden aan de kaak stelt? Niet zo realistisch blijkt uit dit nummer. Heden ten dage opereren wetenschappers in een schemergebied waarin politiek, beleid en waarheidsvinding soms op problematische wijze in elkaar overlopen. Wetenschappers moeten hun schijnobjectiviteit laten varen, maar hun onderzoek niet tot politiek laten reduceren
Intellectuelen worden vaak beschouwd als de academisch opgeleide elite die op onafhankelijke wijze oplossingen zoekt voor maatschappelijke problemen. Antonio Gramsci meent echter dat hun werk nauw verbonden is met klassenbelangen en verschuivende machtsverhoudingen. Zo legitimeren en bestendigen ‘traditionele’ intellectuelen de positie van de heersende klasse, al menen ze dat ze daar boven staan. De ontstaansgeschiedenis en caosolidering van het neoliberalisme is in dit opzicht illustratief. Een analyse levert eveneens inzichten in de mogelijkheden voor intellectuelen die zich verbinden met de andersglobalisten, een beweging die het neoliberalisme omver wil werpen.