Begin 1998 publiceerden de wethouders ruimtelijke ordening van de vier grote steden een ,gezamenlijke visie op de toekomstige inrichting van het gebied dat tot dan toe bekend stand onder de naam 'Randstad'. Het initiatief kreeg de naam Deltametropool. Vervolgens werd het lange tijd stil, maar eind 1999 kwam de Deltametropool opnieuw opvallend in de publiciteit. Inmiddels hebben ook acht middelgrote Randstadgemeenten en diverse belangengroepen zich bij de Deltametropool aangesloten. Wat houdt deze visie eigenlijk in, hoe verhoudt de Deltametropool zich tot de aanstaande Vijfde Nota en hoe denkt de vakwereld over dit initiatief? Meer hierover in dit nummer van AGORA.
Op 5 februari 2000 heeft in het Prinsenhof in Delft de oprichtingsbijeenkomst plaatsgevonden van de vereniging Deltametropool. Aanleiding tot het oprichten van de vereniging is het ontstaan van de Europese Unie. De initiatiefnemers, de wethouders Ruimtelijke Ordening van Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht, menen dat het in Europees perspectief noodzakelijk is dat Nederland een stedelijk complex van internationaal formaat tot ontwikkeling brengt: een Europese metropool. De concentratie van oude en nieuwe steden in het westen van het land en de ligging ervan in de delta van Rijn en Maas zijn aanleiding om deze Europese metropool in West-Nederland te situeren en deze de naam Deltametropool te geven.
De ‘alliantie Deltametropool’ beoogt haar visie op de ruimtelijke ontwikkeling van West-Nederland in te brengen in de discussie over de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening. Het gaat hier om een verzameling ideeën en studies, die zonder meer een interessante bijdrage leveren aan die discussie. Dat neemt niet weg dat de publicaties aanleiding geven tot kritiek. In dit artikel worden drie vragen beantwoord: wat is de Deltametropool, van welk stadsbegrip wordt uitgegaan en wie wil een metropool?
In het deelonderzoek ‘Waterrijk’ van de jonge vereniging Deltametropool wordt gekeken naar de mogelijkheden om het Groene Hart om te vormen tot gebied dat, meer dan de huidige combinatie van veenweiden en droogmakerijen, gelegenheid biedt tot natuurbeleving en recreatie. Reageren op dit onderzoek is niet mogelijk zolang de resultaten nog niet bekend zijn. Puttend uit de adviezen van de Raad voor het Landelijk Gebied, kan wél op voorhand worden aangegeven wat belangrijke uitgangspunten voor het Groene Hart, en dus voor Waterrijk, zouden moeten zijn.
In het gebied van de Deltametropool woont veertig procent van de bevolking in Nederland. Er zijn grote verschillen in de woonmilieus en de opgave is om deze verschillen zo te ontwikkelen dat deze niet een probleem vormen van deling en segregatie maar van smaak en identiteit. De ontwikkelingen in de stedelijke samenleving nopen tot het leggen van meer accent op cultuur en identiteit van de plek. Met ‘verschil’ kan de vitaliteit van stad en Randstad versterkt worden. Het concept van de Deltametropool kan hierbij helpen.
Ruimtelijke identiteit was vroeger niet zo ingewikkeld: je had stedelingen en dorpelingen, en die woonden in steden en dorpen. Dit oude patroon van stad en land lijkt te zijn doorbroken. In plaats van afzonderlijke steden als voornaamste ruimtelijke eenheden, ontstaat een ingewikkeld netwerk van verschillende binnensteden, nieuwbouwwijken, dorpskernen, winkelcentra, oude suburbs en kantoorlocaties, waarbij geen van die plaatsen vanzelfsprekend het centrum vormt. Een dergelijk complex landschap is niet meer een stad of een verzameling van steden, maar een stedelijk veld.
Het netwerk van verbindingen vormt de belangrijkste conditie om het functioneren van de Deltametropool als één geheel mogelijk te maken. Aanvankelijk was de aandacht met name gericht op de vier grote steden en Schiphol (de vijf zogenaamde ‘stadshavens’) en de onderlinge verbindingen. Mede hierdoor is de betekenis van bijvoorbeeld de middelgrote gemeenten en de implicaties voor de personenmobiliteit op (inter)regionaal schaalniveau betrekkelijk onderbelicht gebleven.
De Betuwelijn, het goederenspoor van de Maasvlakte naar Zevenaar, is altijd verdedigd vanuit het belang van ‘Nederland Distributieland’. Als strategische investering in een ‘missing link’ zou het nieuwe spoor de Rotterdamse haven, en daarmee de gehele Nederlandse economie ten goede komen. Na tien jaar planvorming en discussie blijkt de grootste Nederlandse investering in infrastructuur ooit een beleidsramp van de eerste orde te zijn. Die ramp omvat meer dan alleen een onrendabele publieke investering.
Sinds 1991 wordt in het Theater Zeebelt in Den Haag jaarlijks een architectuurprijs uitgereikt. Bijzonder is dat de prijs niet gaat naar het mooiste staaltje architectuur, maar naar het slechtste project dat het voorgaande jaar in de hofstad het licht heeft gezien. De winnaar krijgt een gouden ‘paardenlul’, een vakterm voor een in de lengte doorkliefde baksteen. De jury voor 1999 heeft op vier februari bekend gemaakt dat de laatste Prix de P… van de twintigste eeuw naar architect Cornelis van der Ven gaat voor zijn bijdrage aan de nieuwbouwwijk Ockenrode.
Stimuleerde de overheid in het verleden de economie als opdrachtgever van grootschalige sociale woningbouw, nu staat de nieuwbouw op eigen benen. De afzet is voorlopig geen probleem. Nieuwe vragen die opkomen zijn: is deze voorspoed niet kunstmatig en zeer tijdelijk? Groeien de bestaande bouw en de nieuwbouw niet steeds meer uit elkaar? Kan in het nieuwe Europa het huidige huisvestingsbeleid gehandhaafd blijven?
Het Noord Lonkt!-proces dat in korte tijd vernieuwende plannen voor het Amsterdamse NSM-terrein heeft voortgebracht, kan als voorbeeld dienen voor lokaties in de overgang van industrieterrein naar stedelijk gebied. De kern van de vernieuwing bestaat uit extreme functiemenging. Indien er inderdaad binnenkort door het stadsdeel groen licht wordt gegeven voor de volgende fase, is het bewijs geleverd dat een interactief planvormingsproces met een breed deelnemersveld binnen korte tijd kan leiden tot een versnelling van de besluitvorming.
De publicatie van de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening is inmiddels uitgesteld naar het najaar van 2000. Wellicht een indicatie dat men er in Den Haag nog altijd niet helemaaluit is hoe de ruimte inNederland in grote lijneningericht moet worden. Eenrecent symposium in Nijmegengaf een goede indruk van de’state of the art’ van plannendNederlan~maarriepuiteindelijk meer vragen op dan het antwoorden bood.
Een Duits stadje dat in een spookstad dreigt te veranderen, Nederlanders die bang zijn voor geluidsoverlast en een verlaten strook beton van vijfendertig bij drieduizend meter: een relaas over het herbestemmen van een militair vliegveld.